H. Catharina van Alexandrië

Catharina van Alexandrië (Grieks: ἡ Ἁγία Αἰκατερίνη ἡ Μεγαλομάρτυς) († 307) behoort tot de populairste heiligen van de Middeleeuwen. Door de geschiedenis heen is haar oorspronkelijk Griekse biografie (ca. 6e eeuw) zeer verweven geraakt met volksverhalen en nieuwe legenden; alleen op basis van de meest oorspronkelijke teksten kan iets betrouwbaars over haar leven gezegd worden.

Tijdens de 11e eeuw ontstond in Normandië een Latijnse vertaling van haar martelverhaal: Passio sanctae Katharinae

Catharina is één van de veertien noodhelpers. Ze wordt aangeroepen als beschermster tegen de pest en ter bewaking van de kuisheid. Ook wordt ze soms gezien als beschermster tijdens de bevalling.

Catharina kwam volgens de oudste overlevering uit een roemrijk patriciërsgeslacht en was de dochter van Costus, de gouverneur van Alexandrië. Ze kende alle werken van Plato uit haar hoofd toen ze nog maar vijftien was. Ze was de Heer met hart en ziel toegedaan, en beloofde hem haar maagdelijkheid. Nauwelijks had ze dat gedaan, of keizer Maxentius werd verliefd op haar. Op haar weigering om na zijn echtgenote de tweede dame aan het hof te worden, wilde hij haar dwingen haar geloof af te zweren onder bedreiging met gruwelijke folteringen. Ook stuurde hij zijn veertig heidense filosofen op haar af om haar te bekeren, maar dit pakte een beetje verkeerd uit: in plaats van Catharina werden de geleerden bekeerd, en wel tot het Christendom.

Daarop wilde hij haar laten verpletteren met een rad waarop scherpe ijzeren punten waren gemonteerd. In plaats van Catharina brak echter het rad, getroffen door de bliksem. Hij wilde haar laten verbranden, maar het vuur waaide uiteen en verbrandde de beulen. Uiteindelijk lukte het dan toch haar te onthoofden. Uit haar halswond stroomde melk die de stad van de pest bevrijdde. Hierna werd haar lichaam door engelen naar de Sinaïberg gebracht. Op deze plek werd haar lichaam rond het jaar 800 door pelgrims teruggevonden. Het was nog steeds in goede staat. Naast de berg werd later het Katharinaklooster gebouwd dat naar haar vernoemd is.

Omwille van het gebrek aan betrouwbare historische bronnen, werd Catharina in 1969 met enige andere heiligen (onder wie de heilige Margaretha van Antiochië, de heilige Christoffel en op een iets andere manier de heilige Nicolaas) niet meer opgenomen in de heiligenkalender. Hierop is men echter in 2001 teruggekomen. Ze komt terug voor in het Martyrologium Romanum als vrije gedachtenis, omdat deze schrap-actie - zoals wel meer ingrepen uit die periode - al verschillende keren onterecht is gebleken en het bovendien onwaarschijnlijk is dat een dergelijke grootschalige verering op helemaal niets gebaseerd zou zijn.

Wetenswaardigheden

De naamdag van Catharina is 25 november.

De Russisch-orthodoxe Kerk viert haar feestdag op 24 november, omdat keizerin Catharina de Grote haar naamdag niet samen wilde laten vallen met de Teruggave van het feest Opdracht van Maria in de tempel.

Sint-Catharina is ook een merkeldag. Hierbij hoort de weerspreuk Vriest het op Sint-Katrien, dan vriest het nog zes weken nadien.

Primaire heiligen

Dit zijn de zeven primaire heiligen. Deze zeven vrouwen worden allemaal genoemd in de eerste Romeinse Canon.

Heilige Maria Magdalena

Heilige Agatha

Heilige Agnes

Heilige Anastasia

Heilige Cecilia

Heilige Catharina

Heilige Lucia

De 15e eeuwse strijdster Jeanne d'Arc beweerde dat de geest van Catharina vaak aan haar verschenen was.

Graaf Lodewijk van Male liet in 1370 een Sint-Catharina-kapel, de Gravenkapel, bouwen te Kortrijk als mausoleum voor zichzelf.

De plaats Sint-Katrien in West-Vlaanderen is vernoemd naar deze heilige.

Het begijnhof van Tongeren is vernoemd naar deze heilige.

Rusland noemde de exclusieve Orde van de Heilige Catharina naar deze Heilige.

In de christelijke kunst is een rad het vaste attribuut waarmee deze heilige wordt afgebeeld.

De marteldood van Catharina is het onderwerp van een schilderij van Jan Provoost (1462/5 - 1529).

In de San Clemente (basiliek) in Rome is een kapel aan haar gewijd en zijn er fresco's geschilderd over haar marteldood.